Plantains vind je bijna overal. Het zijn echter beslist geen onkruiden, maar wilde kruiden met geneeskrachtige eigenschappen.
We komen bij elke wandeling weegbree (Plantago) tegen. Dit wilde kruid wordt over het algemeen weinig opgemerkt en zijn geneeskrachtige eigenschappen worden onderschat. De planten zijn bijna aan de rand van elk pad te vinden – en dat bijna wereldwijd. Weegbree komt in verschillende vormen voor als kruid of struik. Een bijzonder kenmerk zijn de evenwijdige bladnerven, die de weegbree onderscheiden van de meeste andere planten. De belangrijkste soorten die in Nederland voorkomen worden hieronder meer gedetailleerd voorgesteld.
Oorsprong van de weegbree
De verschillende soorten weegbree komen bijna over de hele wereld voor. De Nederlandse naam verwijst waarschijnlijk naar het toegenomen voorkomen van het kruid langs bermen.
Toen de eerste Europeanen het Amerikaanse continent bereikten, volgde de bakbanaan hen bijna op de hielen. Daarom noemden de inheemse Amerikanen het “de voetsporen van de blanke”. De wetenschappelijke naam “Plantago” is ook afgeleid van het Latijnse “Planta” voor “voetzool”.
Weegbree soorten in een oogopslag
Er zijn wereldwijd ongeveer 190 weegbree soorten. In Nederland wordt de term weegbree algemeen gebruikt voor twee soorten. Het ribkruid en de brede weegbree zijn het wijdst verbreid en worden nu ook over de hele wereld gevonden. Dit is niet in de laatste plaats te danken aan het feit dat het uiterst winterharde en robuuste planten zijn.
Ribkruidweegbree
Ribkruidweegbree (Plantago lanceolata) is belangrijk als geneeskrachtig kruid. Het kruid, dat gevonden wordt in weiden en langs bermen, kan verlichting geven bij insectenbeten of blaren op de voeten. Het wordt ook veel gebruikt als culinair kruid.
Kweek ribkruid in de tuin
Ribkruidweegbree vraagt een warme en zonnige standplaats. Een frisse en lichtzure grond is de ideale ondergrond. Het kan in de nazomer of in het voorjaar gezaaid worden. De zaden worden bedekt met ongeveer twee centimeter grond. Na ongeveer twee weken beginnen de zaden te ontkiemen. In de zomer kunnen de bladeren geoogst worden. Na het snoeien groeien ze over een grote oppervlakte terug.
Verzorging van ribwort
De verzorging van het kruid is ongecompliceerd. Buitenplanten worden meestal van voldoende vocht voorzien door regenwater. Om de groei te ondersteunen, kan bij het planten verse compost door de grond gemengd worden.
Als je geen eigen tuin hebt, kun je ribkruid ook in een pot kweken. De hoeveelheid zorg die nodig is, is navenant groter. Potplanten moeten regelmatig water krijgen. Het is belangrijk om wateroverlast te voorkomen.
Het oogsten van ribwortelweegbree
Ribkruid is een populaire weideplant en groeit daarom snel. Als de plant wordt teruggesnoeid, zal hij snel weer uitlopen. De jonge bladeren worden geoogst. Oudere bladeren zijn taai en niet erg smakelijk.
Ribwort bewaren
Na het oogsten moeten de bladeren zo snel mogelijk gebruikt worden. Ribwort is een paar dagen houdbaar als het in een plastic zakje in de koelkast wordt gezet. Als langdurige opslag overwogen wordt, kunnen de bladeren ingevroren worden. Als de bladeren als thee gebruikt gaan worden, moeten ze eerst gedroogd worden.
Ribwortweegbree als geneeskrachtige plant
De geneeskrachtige eigenschappen van ribkruidweegbree zijn al sinds de Middeleeuwen bekend. Als eerste hulp bij insectenbeten wordt op verse ribwortweegbree gekauwd en de massa op de beet aangebracht. Ribwort weegbree heeft een pijnstillende en ontstekingsremmende werking, die te danken is aan het ingrediënt aucubine.
De bladeren van de weegbree bevatten slijmstoffen, die nuttig kunnen zijn bij hoest en slijm. Daartoe worden een paar bladeren tot een thee gebrouwen. De drank zuivert ook het bloed.
Weegbree
De weegbree (Plantago major) kan zijn verwantschap met de ribbenscheer niet verloochenen. De planten doen ook in geen enkel opzicht voor elkaar onder wat hun geneeskrachtige eigenschappen betreft. Als je een opvallend onderscheidend kenmerk zoekt, vind je het in de bladeren: Terwijl de ribkruidweegbree lange en smalle bladeren heeft, zijn de bladeren van de gewone weegbree kort en liggen op de grond.
Tip: Voor je de strijd aanbindt met de gewone weegbree, kun je profiteren van zijn geneeskrachtige eigenschappen.
Speciale kenmerken van de gewone weegbree
Een bijzonder kenmerk van de plant is zijn ongevoeligheid voor voetstappen. Omdat de bladeren direct op de grond liggen, worden ze bij stress nauwelijks beschadigd, en de planten kunnen zich zelfs op onherbergzame plaatsen goed handhaven.
De oplettende waarnemer zal opmerken dat breedbladige weegbree duidelijk meer voorkomt dan ribbladige weegbree langs de kant van de weg, waar hij veel minder algemeen is.
Het kweken van ribkruidweegbree
De teelt van ribkruidweegbree is over het algemeen wijder verbreid. Als je zelf wilt proberen ribkruid te kweken, lees je hier hoe je dat aanpakt:
1. kies een plaats (zonnig, warm).
2. bereid de grond voor (los, licht, humus)
3. maak plantgaten (1,5 centimeter diep)
4. plaats zaden in de gaatjes
5. vul de plantgaten met aarde
6. bevochtig de grond (gebruik plantenspuit)
Verzorging van weegbree
Deze winterharde planten hebben weinig verzorging nodig. De grond mag niet helemaal uitdrogen. Als er bij het planten wat compost door gemengd wordt, kan de groei gestimuleerd worden. De planten vormen snel uitlopers en planten zich voort via hun zaden.
Oogst gewone weegbree
De bladeren worden bij voorkeur geoogst voordat de weegbree begint te bloeien. Oudere bladeren zijn minder gemakkelijk te gebruiken omdat ze taai zijn en de parallelle draden een belemmering kunnen zijn bij het eten.
Tip: Verse bladeren zijn rijker aan waardevolle ingrediënten.
Weegbree bewaren
Net als bij ribwort kunnen de bladeren vers, gedroogd of ingevroren bewaard worden. De zaden moeten ook volledig gedroogd worden voor ze bewaard worden.
Weegbree als geneeskrachtige plant
Breedbladige weegbree heeft soortgelijke geneeskrachtige eigenschappen als ribkruidweegbree, maar wordt niet beschouwd als een erkende geneeskrachtige plant. Dit komt waarschijnlijk doordat hij minder weelderig groeit en dus meer moeite kost om te kweken.
Weegbreebladeren helpen ook bij insectenbeten of hoestbuien. Blaren kunnen ook voorkomen worden door een blaadje op de hiel te leggen voordat je sokken en schoenen aantrekt.
Een korte inleiding tot de weegbree soorten die in Nederland voorkomen
Middelgrote weegbree
Weegbree (Plantago media) lijkt op een mengsel van gewone en ribbenscheerweegbree. De bladeren zijn breder dan die van de ribbenscheerweegbree. De bloemaren rijzen hoger op en dragen witte tot roze bloemen.
Tip: De middelgrote weegbree is de enige vertegenwoordiger van het plantengeslacht die welriekende bloemen heeft.
Bergweegbree
De bergweegbree (Plantago atrata) kan tot 15 centimeter hoog worden. De bladeren zijn smal en licht getand. De planten zijn thuis in alle bergachtige streken van Europa en groeien bij voorkeur op vochtige, humeuze en stenige bodems.
Zandweegbree
De zandweegbree (Plantago arenaria) groeit bossig en valt op met een hoogte tot een halve meter. Deze plant mist de bladrozet die gewoonlijk typisch is voor de weegbree. De zandweegbree groeit op droge zandige bodems in Zuid- en Oost-Europa.
Europese Strandeling
De Europese strandloper (Littorella uniflora) kan zich door zijn uitlopers als een gazon verspreiden. De bladeren staan in rozetten en kunnen tot 30 bladeren per plant bedragen. De strandloper vereist een voedselarm substraat en gedijt in meren en vijvers op diepten tot drie meter. De planten, die veel voorkomen in Europa en op de Azoren, verdragen echter geen hoog zoutgehalte.
Strandweegbree
Strandweegbree (Plantago maritima) wordt in grotere aantallen gevonden op de stranden van het noordelijk halfrond. De planten worden 40 centimeter hoog en produceren geelbruine afzonderlijke bloemen. De planten zijn wijdverspreid op de kusten van de Noordzee en de Oostzee. In het binnenland nemen de populaties af, waardoor de plant in Beieren of Brandenburg op de rode lijst staat.
Andere weegbree soorten en hun verspreidingsgebieden
Weegbree – Verspreidingsgebied van soorten
- Psylliumweegbree (Plantago afra) Zuid-Europa, Afrika, Canarische Eilanden, Centraal-Azië
- Witte weegbree (Plantago albicans L.) Zuid-Europa, Canarische Eilanden, West-Azië. Noord-Afrika
- Stengelomvattende weegbree (Plantago amplexicaulis Cav.) Zuid-Europa, Noord-Afrika, Canarische Eilanden, West-Azië.
- Kraaiepootweegbree (Plantago coronopus) Eurazië, Noord-Afrika, Australië, Nieuw-Zeeland
- Kielweegbree (Plantago holosteum) Zuid-Europa, West-Azië
- Indische psyllium (Plantago ovata) Spanje, Canarische Eilanden, Madeira, Pakistan
Bakbananen gebruiken in de keuken
De meeste weegbree soorten kunnen in de keuken gebruikt worden. Verse, jonge bladeren kunnen gebruikt worden om soepen en sauzen op smaak te brengen. De bladeren hebben een licht bittere smaak. De bloemhoofdjes, die nog niet gebloeid hebben, kunnen rauw of gestoomd gegeten worden. Als ze gekookt worden, hebben de knoppen een paddestoelachtige smaak.
Tip: De zaden beloven een bijzondere smaakervaring als je ze over beboterd brood strooit.
Ribwort honing zelfgemaakt
Ongeveer 100 gram jonge ribwortbladeren worden gewassen en gedroogd. Deze worden ingemaakt in een kilo honing. De honing wordt twee tot drie maanden op een lichte, maar niet volledig zonnige plaats gezet, zodat het aroma van de bladeren op de honing overgaat.
Maak zelf weegbree tinctuur voor insectenbeten en huidletsels.
Een goed sluitende pot met schroefdop wordt voor ongeveer tweederde gevuld met gewassen en gedroogde weegbreebladeren. De pot wordt tot de rand gevuld met high-proof heldere of witte rum. Na vier tot zes weken kan de tinctuur afgegoten en bewaard worden in kleine donkere druppelaarpotjes. Zo is het gemakkelijk de vloeistof op de wond of insectenbeet aan te brengen en direct te laten inwerken.
