Randen van steen, metaal, hout of wilgenhout vormen een kader voor beplante tuinbedden. Ze stellen duidelijke grenzen of zorgen voor zachte overgangen.
De border benadrukt de stijl van de tuin
Zoals een lijst van hout of metaal het effect van een schilderij of een foto beïnvloedt, zo veranderen ook borderranden de indruk van een tuin. Aan de grenzen worden verschillende eisen gesteld. Of ze nu tijdelijk of permanent zijn, ze moeten duidelijke grenzen trekken en paden, opritten en gazons visueel scheiden van de borders. Bovendien moet het gebruikte materiaal passen bij de stijl van de tuin en de beplanting.
Randen van verschillende materialen bieden bijna onbeperkte mogelijkheden om de stijl van een tuin of bed op een ideale manier te onderstrepen. Zo versterkt een rand van onbehandelde eikenstammen of veldstenen het effect van een natuurlijke beplanting. Turfstammen zijn een ideale rand voor een heide- of moerasbed, en een rand van bewerkt graniet of zandsteen is zeer geschikt om de exclusiviteit van een border met zoete rozen te benadrukken. Maar het praktische gebruik van de verschillende borderranden varieert sterk.
Stevige elementen van beton of natuursteen houden de beplanting gemakkelijk in bedwang, vooral als de stenen in een betonnen fundering ingebed zijn. Bij een lichtere omranding van hout of rieten schuttingen ligt de nadruk op het visuele aspect: hier kan het gebeuren dat een of andere loper van een vaste plant het bedoelde gebied verlaat en zich tot buiten de omranding uitbreidt. Maar dit is juist wat natuurlijke tuinen een zekere charme geeft die liefhebbers van deze tuinstijl zo op prijs stellen.
Buxus borderranden
Tuiniers moeten al vroeg beseft hebben dat de eeuwige strijd met spreidende vaste planten of kruidachtige perken op den duur nogal vervelend is. In elk geval is de geschiedenis van perkranden – in het verleden meestal in de vorm van een kleine buxushaag – bijna even oud als die van het Europese tuinieren. Zonder regelmatig snoeien laat het uiterlijk van de buxus echter al gauw veel te wensen over. De altijdgroene duizendpoot wordt ook geplaagd door ziekten en plagen zoals scheutsterfte en de buxusboorder. Geen wonder dus dat veel tuinbezitters vervangende planten voor de buxus zoeken of kiezen voor borders van hout, metaal, steen, terracotta of zelfs plastic.
Stenen borderranden
Stenen randen zijn bijzonder duurzaam en gemakkelijk te onderhouden. Eenmaal vakkundig gelegd in een ondergrond van zand of grind en gestabiliseerd met een cementmengsel, gaan randen van graniet, zandsteen of basalt eeuwig mee. In landelijke optrekjes worden vaak klinkers als borders gelegd. De roodbruine asblaren kunnen als een smalle band gelijkmatig naast elkaar staan, of schuin in de grond ingebed zijn. Zo ontstaat een decoratieve zigzagrand. Hogere borders van stenen palissaden zijn interessant, niet in het minst voor glooiende tuinen. Ze kunnen gebruikt worden om kleine hoogteverschillen te compenseren. Ze moeten echter wel in een stabiele betonnen fundering geplaatst worden, zodat ze de druk van de aarde aan één kant kunnen weerstaan.
Levende borderrand
Behalve de structurele varianten zijn ook levende borders van planten nog steeds in trek. Er is een hele reeks vaste planten en houtige planten met een grote verscheidenheid aan bloemkleuren en bladvormen die geschikt zijn om als borderrand te gebruiken. De belangrijkste criteria voor een goede randbeplanting zijn een compacte, horstige groei (geen uitlopers!), een dichte wortelkluit die niet gemakkelijk door andere planten wordt doorboord, en een goede snoeitolerantie. Bovendien is het soms nuttig als de planten doornen hebben, zoals de buxusbladige barbes (Berberis buxifolia ‘Nana’); die vormt de ideale border als het erom gaat honden en katten buiten te houden.
Borderrand van cortenstaal
Op alle plaatsen rond het huis kom je nu vaak onopvallende maar doeltreffende randen van cortenstaal kantopsluiting tegen. Dit materiaal is een samenstelling van metalen die ongebruikelijk bestand blijken te zijn tegen verwering, zelfs zonder corrosiecoating. De natuurlijke roest vormt dichte lagen die het stalen binnenwerk op lange termijn beschermen tegen verdere verwering. Vers uit de productie is het staal nog grijs, het wordt pas roestig rood als het aan de elementen wordt blootgesteld. De elementen, die in verschillende hoogten en lengten verkrijgbaar zijn bijvoorbeeld My Steel, hoeven niet met een speciale onderconstructie in de grond gewerkt te worden.
Decoratieve borderranden
Wilgen- of hazelaarranden zijn de eerste keus voor refuges met een landelijke charme. Elke tuineigenaar kan ze in de grond steken als kant-en-klaar element tussen groenten of bloemen, of zelf een lage omheining van de takken weven. Na verloop van tijd worden zulke natuurlijke materialen echter broos en kunnen uit elkaar vallen.
Zonder veel moeite kun je ook versierde borders van gietijzer in de grond steken met grondspikes. Deze mooie decoratieve elementen passen perfect in bedden met romantisch ogende beplanting. Afhankelijk van de groeikracht van de planten kunnen zulke elementen ook gebruikt worden om alleen delen van het bed af te boorden.
Zelf borderranden plaatsen
Universele randsystemen uit de vakhandel, zoals tuinprofielen van aluminium of roestvast staal, kunnen gemakkelijk door hobby-tuiniers geïnstalleerd worden. In dit voorbeeld worden later 15 tot 20 centimeter hoge profielen ingevoegd.
De profielen worden eerst half ingeschoven en met bevestigingsstangen van gegalvaniseerd metaal tot de gewenste lengte rechtgetrokken (links). De rand wordt in de grond geslagen met een hard rubberen hamer en een plastic aandrijfhulp, die op de bovenrand van het profiel wordt gelegd (rechts). De bevestigingsstaven worden er dan weer uitgetrokken en de opening met aarde opgevuld.
Gebruikte spoorbielzen zijn verboden
In de jaren 1980 waren gebruikte spoorbielzen een van de populairste randmaterialen – niet in de laatste plaats omdat ze door de massale ontmanteling van onrendabele spoorlijnen in grote hoeveelheden beschikbaar waren en navenant goedkoop waren. Sinds 1992 zijn de verkoop van spoorbielzen aan particulieren en het gebruik van gebruikte spoorbielzen in tuinen bij wet verboden. De reden: De afgedankte eiken planken waren behandeld met zeer giftige teerolie om ze tegen rotten te beschermen. Sommige van de bestanddelen van deze teerolie zijn kankerverwekkend, en de spoorbielzen worden daarom als gevaarlijk afval beschouwd. De gespecialiseerde handel biedt al lang nieuw, onbehandeld eiken vierkantshout in spoorbielzenformaat aan voor tuininrichting, hoewel ze aanzienlijk duurder zijn.
